مقایسۀ خصوصیات محیطی و رسته‌بندی رابطه گونه‌های چوبی با عوامل محیطی در جنگل‌های شهرستان ایلام

سابقه و هدف: از آنجا که پایداری طولانی مدت اکوسیستم‌های جنگلی وابسته به حفظ کیفیت خاک است، آگاهی از وضعیت خاک‌های مناطق جنگلی و بررسی خصوصیات فیزیکی و شیمیایی به لحاظ درک فرایندهای خاکسازی حاِئز اهمیت می‌باشد. این مطالعه به‌منظور مقایسۀ خصوصیات محیطی، رسته‌بندی رابطه گونه‌های چوبی با عوامل محیطی در جنگل‌های شهرستان ایلام انجام گرفت. مواد و روش‌ها: به این منظور در رویشگاه غالب گونه‌های ارغوان، آلبالو‌وحشی، وامچک، بادام برگ سنجدی، دافنه، زالزالک، شن و کیکم 4 محل نمونه‌برداری به ‌صورت تصادفی انتخاب شد. در هر محل نمونه‌برداری سه نمونه تصادفی خاک از عمق 30-0 سانتیمتری برداشت شد و یک نمونه ترکیبی از آن به آزمایشگاه خاکشناسی منتقل شد. خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک شامل: اسیدیته، هدایت الکتریکی، فسفر، نیتروژن، پتاسیم، آهک، کربن‌آلی، وزن مخصوص ظاهری، رطوبت اشباع و بافت خاک اندازه‌گیری گردید. یافته‌ها: نتایج نشان داد که بالاترین میزان نیتروژن و کربن‌آلی در گونه شن و کمترین مقدار در گونه وامچک مشاهده شد. بیشترین میزان فسفر، پتاسیم، رطوبت اشباع، هدایت الکتریکی و اسیدیته در خاک زیر اشکوب کیکم مشاهده شد، در حالیکه خاک گونه ارغوان بالاترین میزان وزن مخصوص ظاهری را نشان داد. همچنین نتایج نشان داد که کمترین و بیشترین مقدار درصد آهک به ترتیب متعلق به گونه شن و ارغوان است. علاوه بر این بیشترین و کمترین میزان درصد شن به ترتیب در گونه وامچک و بادام برگ سنجدی نشان داده شد. بیشترین درصد رس در گونه آلبالو وحشی و کمترین میزان آن در گونه شن دیده شد. گونه شن بالاترین میزان درصد سیلت و وامچک کمترین میانگین را نشان داد. از نظر فیزیوگرافی گونه بادام برگ سنجدی در ارتفاع از سطح دریای بالاتری از سایر گونه‌ها و گونه کیکم و شن در بالاترین درصد شیب استقرار داشتند. نتایج آنالیز CCA نشان داد که بین عوامل محیطی و حضور گونه‌ها ارتباط معنی‌داری وجود دارد. عواملی همچون کربن‌آلی، نیتروژن، فسفر، پتاسیم، آهک، هدایت الکتریکی، رس، سیلت، شن، ارتفاع از سطح دریا و جهت دامنه بر حضور و عدم حضور گونه‌های درختی ودرختچه‌ای بیشترین تأثیر را دارند. حضور دو گونه بادام برگ سنجدی و شن در کنار هم بیانگر شرایط مشابه رویشگاهی آن‌ها و بالا بودن فسفر، پتاسیم، نیتروژن، کربن‌آلی، رطوبت اشباع، سیلت در ارتفاع از سطح دریای بالاتر بود. همچنین نزدیکی شرایط رویشگاهی گونه‌های دافنه، زالزالک، آلبالوی وحشی و ارغوان با میزان آهک و شن بالا در رویشگاه آن‌ها قابل تفسیر می-باشد. نتیجه‌گیری: خصوصیات فیزیکی و شیمیایی و عوامل محیطی در گونه‌های مختلف اختلاف معنی‌داری را نشان می‌دهند. همچنین این خصوصیات بر حضور و عدم حضور گونه‌ها تأثیر گذارند.